یکشنبه ۰۳ اسفند ۹۹ | ۱۳:۰۳
۲۲,۶۵۵ بازديد
تِلِگرام (به انگلیسی: Telegram) یک سرویس پیامرسان متنباز چندسکویی مبتنی بر رایانش ابری[۱۵] است. تلگرام رسماً برای اندروید، ویندوز فون و آیاواس[۱۶] (مانند تبلتها و دستگاههای بدون وای-فای) در دسترس است. نرمافزارهای کلاینت غیررسمی برای نسخهٔ وب،[۱۷] نسخهٔ اواس ده، نسخهٔ لینوکس و یک کلاینت دسکتاپ مایکروسافت ویندوز از توسعهدهندههای مستقل که از رابط برنامهنویسی کاربردی تلگرام استفاده میکنند در دسترس هستند.[۱۸][۱۹] کاربران تلگرام امکان ارسال پیام، نگاره، ویدئو و همه گونه پروندههای خودویرانگر و رمزنگاریشده را تا حجم ۲ گیگابایت دارند.
تلگرام توسط دو برادر با نامهای پاول دورف و نیکلای دورف به بازار آمد. پاول دورف برادر کوچک نیکلای دورف است. پشتیبان مالی این پروژه، سازمان غیرانتفاعی کارآفرینی در آلمان است. تا ژانویه ۲۰۲۱، تلگرام به بیش از ۵۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه رسیدهاست.[۲۰][۲۱]
شمار کاربران
در اکتبر ۲۰۱۳ تلگرام روزانه صد هزار کاربر فعال داشت[۲۲] که در ۲۴ مارس ۲۰۱۴ این شمار به ۱۵ میلیون رسید.[۲۳]
در دسامبر ۲۰۱۴، تلگرام اعلام کرد که بیش از ۵۰ میلیون کاربر فعال دارد که روزانه بیش از یک میلیارد پیام هم رسانی میکنند.[۲۴] میزان هم رسانی پیامها در بازه زمانی پنجماهه دو برابر شد و به ۲ میلیارد پیام در روز رسید.[۲۵] در سپتامبر ۲۰۱۵، اعلام شد که تلگرام بیش از ۶۰ میلیون کاربر فعال دارد که روزانه ۱۲ میلیارد پیام با یکدیگر هم رسانی میکنند.[۲۶] در فوریه ۲۰۱۵، شُمار ثبت نام کنندگان در تلگرام به ۳۵۰ هزار کاربر در روز رسید و در مجموع روزانه بیش از ۱۵ میلیارد پیام در بستر این پیامرسان فرستاده شد.[۲۷]
در سال ۲۰۱۷، تلگرام با حدود ۱۸۰ میلیون کاربر هفتمین پیامرسان پرکاربرد شناخته شد.[۲۸] در این فهرست، تلگرام با پیامرسان فیسبوک و واتساپ در جایگاه نخست هستند.[۲۸]
در ۱۳ فوریه سال ۲۰۲۰، تلگرام کاربران فعال خود را بیش از ۴۰۰ میلیون اعلام کرد.[۲۹]
در ژانویه ۲۰۲۱ پاول دوروف بنیانگذار و مدیرعامل پیامرسان تلگرام اعلام کرد که تعداد کابران فعال این پیام رسان از مرز ۵۰۰ میلیون عبور کردهاست.[۳۰]
در ایران، برپایه نظرسنجی انجامشده از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، تلگرام تا پیش از فیلتر شدن، محبوبترین پیامرسان بود. بهگونهای که در سال ۱۳۹۶، ۶۲٫۲ درصد ایرانیان عضو آن بودهاند.[۳۱]
دفتر مرکزی
تلگرام به عنوان شرکت در انگلستان و آمریکا به ثبت رسیدهاست. اما حوزه قضایی آن مشخص نیست. تلگرام، دفتر مرکزی خود را در برلین آلمان معرفی میکند. اما آدرس دفترهای آن مشخص نیست.[۳۲]
میزان استفاده تلگرام از اوت ۲۰۱۳ تا فوریه ۲۰۱۶
بر اساس «پرسشهای متداول» در سایت رسمی تلگرام، تیم توسعه دهندگان در شهر دبی، امارات متحده عربی قرار دارند. به گفته آنان، بخاطر تغییر قوانین روسیه در زمینه آی تی، مجبور به ترک کشور شدند و کشورهای دیگر مانند برلین، لندن و سنگاپور را امتحان کرداند ولی در نهایت در دبی مستقر شداند.[۳۳]
معماری
پروتکل
پروتکل تازهساخت MTProto توسط نیکلای دورف بر مبنای رمزنگاری استاندارد رمزنگاری پیشرفته (ایئیاس) ۲۵۶ بیتی متقارن، رمزنگاری آراسای ۲۰۴۸ و پروتکل هم رسانی کلید دیفی-هلمن است.[۳۴][۳۵]
پروانه
همه نرمافزارهای رسمی تلگرام (و چند نرمافزار غیررسمی) متنباز هستند.[۳۶] هرچند، نرمافزار سمت سرور تلگرام مالکیتی است. پاول دورف گفتهاست که کد سرور، نرمافزار آزاد نیست. زیرا معماری تلگرام نیاز دارد دوباره طراحی شود تا به سرورهای مستقل اجازه دهد مانند یک اَبرِ تلگرام پیوسته کار کند.[۳۷]
امنیت
سازندگان تلگرام بر امنیت برنامه خود تأکید بسیاری دارند. در نوامبر سال ۲۰۱۴ یک جایزه سیصد هزار دلاری برای یافتن باگ بر روی تلگرام اعلام شد[۳۸] که خود نشان از اطمینان برنامه نویسان تلگرام دارد. این مسابقه در فوریه ۲۰۱۵ بدون برنده پایان یافت. در سال ۲۰۱۵ شرکت امنیتی غیرانتفاعی بنیاد مرزهای الکترونیکی رتبه ۴ از ۷ را به بخش پیامرسان و رتبه ۷ از ۷ را به بخش «چتهای محرمانه» این نرمافزار داد.[۳۹] با اینحال همواره بحثهایی در خصوص ارتباط سازنده روسی این نرمافزار با دولت روسیه مطرح میشود که چندی قبل سخنگوی دولت روسیه و همچنین پاول دوروف این شایعات را تکذیب کردند.[۴۰]
چگونگی رمزنگاری در چت محرمانه تلگرام
مدل کسبوکار
تلگرام یک اپ رایگان است و مدل کسبوکار آن بر مبنای کمکهای مالی است. نحوه درآمدزایی این اپ در صفحه پرسشهای متداول تلگرام این گونه پاسخ داده شدهاست:[۴۱][۴۲]
پاول دورف، که دیدگاه مشابهی با ما دارد، کمک مالی بزرگی به تلگرام کردهاست و ما هماکنون به اندازهٔ کافی پول داریم. اگر پول کم بیاوریم، امکانات غیرضروری پولی اضافه خواهیم کرد تا هزینهٔ زیرساختها و حقوق توسعهدهندگان را تأمین کنیم. اما درآمدزایی هیچگاه هدف تلگرام نبودهاست.
امکانات
گروه
گروهها یکی از بخشهای اصلی پیامرسان تلگرام هستند. بهطوریکه کاربران میتوانند با پیوستن به گروهها به صورت چند سویه با دیگران ارتباط برقرار کنند. گروههای نخستین، توانایی پذیرش ۲۰۰ عضو را داشتند؛ ولی تلگرام در ویرایشهای بعدی، توانایی پذیرش گروه عادی به سوپر گروه و افزایش اعضا را از ۲۰۰ به ۵۰۰ و سپس به ۵۰۰۰ نفر را در دسترس همگان قرار داد.[۲۰]
از ویرایش مارس ۲۰۱۶، مدیران گروهها میتوانند پیام سنجاق شده را در بالای گروهها قرار دهند که از آن به «اطلاعیه» نیز نام برده میشود. از دیگر موارد میتوان به انتخاب شناسه برای گروهها و ساخت گروههای عمومی اشاره کرد که توانایی جستجوی گروهها بر اساس شناسه را برای کاربران فراهم میکند.[۲۰]
کانال
کانال تلگرام، مسیر یک سویهای است که فقط مدیران آن میتوانند در آن پُستهای دلخواه را برای اعضای کانال منتشر کنند و دیگر اعضا امکان افزودن پست در آن را ندارند.[۴۳] از کانال میتوان برای پیامرسانی بهشمار نامحدودی از کاربران استفاده کرد.[۴۴] این کانالها میتوانند به صورت عمومیباشند و همه کاربران بتوانند در آن عضو شوند یا خصوصی باشند و امکان عضویت برای همه نباشد.
ربات
در ژوئن ۲۰۱۵، تلگرام اجازه ساخت ربات را به کاربران ثالث داد.[۴۵] این رباتها حسابهای کاربری هستند که از روی یک برنامه اجرا میشوند.
چتهای محرمانه
پیامها همچنان میتوانند به صورت رمزنگاری دوسویه ارسال شوند. این پیامها با سرویس پروتکل MTProto رمزگذاری میشوند.[۳۴][۳۵]
تماس صوتی
در اواخر مارس ۲۰۱۷، تلگرام تماس صوتی خود را معرفی کرد. تماسها بر مبنای شیوه رمزگذاری سرتاسر چتهای محرمانه ساخته شدهاست.[۴۶]
تماس تصویری
در آپدیتهای اخیر تلگرام، همزمان با هفت سالگی این پیام رسان، از امکان تماس تصویری مبتنی بر رمزگذاری سرتاسر رونمایی شد.[۴۷]
نمایش فوری
نمایش فوری نسخه ۲ (به انگلیسی: Instant View 2.0) راهی است برای نمایش صفحات وب بدون زمان تأخیر جهت نمایش محتوا. در حقیقت تمامی کاربران تلگرام میتوانند وبلاگها و وبسایتهای مختلف را در قالبی یکسان و قابل خواندن مشاهده نمایند. نمایش فوری از متن و هر نوع رسانه بهخوبی پشتیبانی میکند و حتی اگر وبسایت مورد نظر جهت نمایش در حالت تلفنهمراه بهینه نشده باشد، بازهم با تلفنهمراه سازگار است. علت نمایش فوق سریع این ویژگی، بسیار سبک بودن و همچنین بهینه بودن برای همه تلفنهایهمراه این است که تلگرام با انجام شخصیسازیهایی اولا وبسایت مورد نظر را کش میکند و ثانیاً کدهای آن را برای ظاهر موبایل تغییر میدهد.[۴۸][۴۹][۵۰]
تلگراف
نمونهای از صفحهٔ ابزار تلگراف
تلگراف (Telegra.ph) ابزاری برای انتشار محتوای متنی بههمراه تصویر از طریق تلگرام است. از این ویژگی میتوان برای نوشتن مقالات و هم رسانی آنها در فضای اینترنت استفاده کرد.[۵۱]
پوشههای سفارشی
در به روزرسانی اخیر تلگرام در تاریخ ماه مه ۲۰۲۰(برابر اردیبهشت ۱۳۹۹) تلگرام قابلیت «پوشههای سفارشی» را اضافه کرد که میتوان با ساختن چندین پوشه، مخاطبین خود را مدیریت کرد. در حقیقت میتوان بهعنوان مثال یک پوشه جهت همکاران خود ایجاد کرده و آن را به دلخواه «همکاران» بنامید و همکاران خود را به آن پوشه اضافه نمایید. بعد از انتخاب پوشه همکاران فقط مخاطبینی از شما که بهعنوان همکار در این پوشه اضافه کردهاید نمایش داده خواهند شد. همچنین میتوانید برای هر پوشه خود از لیست آیکونهای تلگرام استفاده کنید.
تظاهرات در اعتراض به مسدود شدن تلگرام در روسیه
انتقال تاریخچه گفتگو از برنامههای دیگر
در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱ تلگرام در به روزرسانی جدید خود امکانات نویی را ارائه کرد که همه میتوانند تاریخچه گفتگوی خود، به همراه ویدیوها و سندها را از برنامههای دیگر مانند واتساپ، لاین و کاکائوتاک به تلگرام انتقال دهند. این قابلیت هم برای گفتگوهای خصوصی و گروهی کار میکند[۵۲]
انتقادها
در ماه نوامبر ۲۰۱۵ تلگرام حساب ۷۸ کاربر شخصی و کانال را به علت همکاری با داعش مسدود و اعلام کرد که از این پس امکاناتی در اختیار کاربران قرار خواهد داد تا اینگونه کاربران مشکوک را گزارش کنند. به نظر میرسد داعش هنوز در این شبکه فعال است.[۵۳][۵۴]
سرورهای شبکه تلگرام گاهی چند بار در هفته مشکل پیدا میکنند و کاربرها در اروپا، خاورمیانه و آفریقای شمالی تا چندین ساعت پیاپی به شبکه دسترسی ندارند. این شبکه بارها قول دادهاست که این وضعیت را تغییر دهد ولی پیشرفت محسوسی در این مورد مشاهده نشدهاست.[۵۵]
کاربران بارها مشاهده کردهاند که ضمن فوروارد کردن یک پیام از راه نشان گذاری، تلگرام اشتباهاً یک یا دو پیام دیگر را نیز اضافه به گیرنده فوروارد میکند و این میتواند در رابطه با درونمایهٔ پیام برای فرستنده، عامل شرمساری شود. همچنین بارها دیده شده که حساسیت بخش صفحه لمسی در تلگرام دچار نوسان شده و با لمس یک نام (تماس)، پرونده شخص دیگری باز میشود و کاربر، ندانسته، پیامی ارسال میکند که این نیز میتواند مشکلهایی را برای فرستنده به بار بیاورد.[۵۶][۵۷]
فیلترینگ
روسیه
نوشتار اصلی: مسدودسازی تلگرام در روسیه
کاربران روس، نزدیک به هفت درصد از کل کاربران تلگرام را تشکیل میدهند.[۵۸] به گفته سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) عاملان حمله ۲۰۱۷ متروی سن پترزبورگ از تلگرام برای ارتباط استفاده کرده بودند.[۵۹] در اکتبر سال ۲۰۱۷ پیامرسان تلگرام به دلیل خودداری از ارائه کلیدهای رمزنگاری پیامهای کاربران به سرویس امنیت فدرال روسیه ۸۰۰ هزار روبل روسیه برابر ۱۸ هزار دلار آمریکا جریمه شد.[۳۲] در مارس ۲۰۱۸ سازمان تنظیم ارتباطات روسیه برای دومین بار به مدیران تلگرام دو هفته وقت داد تا دادههای کاربران و کدهای رمزنگاری را به سازمان اطلاعات و امنیت روسیه تسلیم کنند؛ ولی با خودداری مدیران تلگرام از این کار، در روز جمعه ۱۳ آوریل ۲۰۱۸ دادگاهی در مسکو حکم ممنوعیت سرویس پیامرسان تلگرام در روسیه را صادر کرد.[۶۰][۶۱] پاول دوروف به این دادگاه، وکیل نفرستاده بود.[۶۱] وی همچنین گفته بود: «حتی اگر این به قیمت توقف فعالیت آن تمام شود، تلگرام، حریم خصوصی کاربران خود را حفظ خواهد کرد».[۵۸] در تاریخ ۱۶ آوریل ۲۰۱۸ سازمان تنظیم ارتباطات روسیه، آغاز فیلترینگ دسترسی به پیامرسان تلگرام را در این کشور اعلام کرد.[۶۲] در مه ۲۰۱۸ مقامهای روسیه از شرکت اپل خواستند خدمات ارسال «اطلاع فوری» تلگرام را در روسیه متوقف کرده و اپلیکیشن آن از اپ استورهای روسیه حذف شود. این مقامها گفتند که در حال گفتگو با گوگل هستند تا دسترسی به این پیامرسان با سیستم عامل اندروید ناممکن شود.[۵۹]
بهطور کامل بسته شده
برخی دسترسیها (از جمله تماس صوتی) بسته شده یا نرمافزار بهطور موقت بسته شده
برای رویارویی با حکم دادگاه، پاول دوروف، جنبشی به نام «مقاومت دیجیتال» را پایهگذاری کرد و هدف آن را «جنبشی نامتمرکز برای دفاع از آزادی و پیشرفت دیجیتال در جهان» خواند. گفته میشد ممنوعیت دسترسی به تلگرام تأثیر چشمگیری بر فعالیت کاربران روس نگذاشتهاست. چون کاربران روس این پیامرسان از ویپیان و فیلترشکن استفاده میکنند.[۵۸] اما نهایتاً تلگرام با دولت روسیه اینطور مصالحه کرد که از قوانین حفاظت از دادههای این کشور تبعیت کند، اما دادههای شهروندان روس را در روسیه ذخیره نکند.[۶۳]
در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۰ سازمان فدرال نظارت بر ارتباطات، فناوری اطلاعات و رسانههای جمعی روسیه، با موافقت دادستان کل این کشور محدودیتهای دسترسی کاربران روسی به پیامرسان تلگرام را لغو کرد.[۶۴] دستگاه قضایی روسیه اعلام کرد، با استناد به «اعلام آمادگی پاول دوروف» بنیانگذار تلگرام برای مقابله با تروریسم و افراطگرایی، الزامات محدودکنندهٔ دسترسی به پیامرسان تلگرام را برطرف میکند.[۶۵]
ایران
نوشتار اصلی: تلگرام در ایران § فیلترینگ
نظام جمهوری اسلامی ایران بارها بحث فیلترینگ تلگرام را مورد بررسی قرار داد و همواره محدودیتهایی را برای دسترسی کاربران به آن اعمال کردهاست. بهگونهای که دسترسی کاربران به این پیامرسان همواره با اختلالات جدی روبرو میشدهاست.[۶۶][۶۷][۶۸]
این پیام رسان نقش پررنگی در کاهش رأی جناح اصولگرایان جمهوری اسلامی ایران در چند انتخابات از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ مانند انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و مجلس شورای اسلامی و حذف چهرههای شاخص مجلس خبرگان رهبری داشتهاست.[۶۹]
پس از تظاهرات ۱۳۹۶ ایران، علاء الدین بروجردی طی اظهاراتی از فیلترشدن تلگرام تا پایان فروردین ۱۳۹۷ خبر داد.[۷۰] کانال تلگرام رهبر ایران و معاون اول رئیسجمهوری نیز در روز ۲۹ فروردین ۱۳۹۷ پایان فعالیت خود در این پیامرسان را اعلام و از جایگزینی این کانالها با کانالهایی در پیام رسانهای داخلی ایران خبر دادند.[۷۱]
در دهم اردیبهشت ۱۳۹۷ تلگرام در ایران به دستور قضایی فیلتر شد.[۷۲] دستور قضایی دربارهٔ مسدودسازی پیام رسان تلگرام از سوی بازپرس شعبه دوم دادسرای فرهنگ و رسانه تهران صادر شد. بر پایه این دستور «کلیه ارائه دهندگان خدمات دسترسی به اینترنت کشور خصوصاً شرکت ارتباطات زیرساخت و اپراتورهای تلفن و دارندگان پروانه ارائه خدمات ارتباطات ثابت مکلف اند از تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ نسبت به اعمال مسدودسازی کامل وب سایت و اپلیکیشن شبکه اجتماعی تلگرام اقدام نمایند.»
در متن حکم مسدودسازی تلگرام آمدهاست که «اِعمال مسدودسازی باید بهگونهای باشد که محتوای پیامرسان یادشده با هیچ نرمافزاری در کشور قابل دسترس نباشد، تخلف از اجرای این دستور موجب تعقیب کیفری خواهد بود.»[۷۳]
تلگرام در ایران
نوشتار اصلی: تلگرام در ایران
قبل از فیلترینگ، بیش از ۸۰ درصد از کاربران ایرانی از تلگرام استفاده میکردند.[۷۴] تا شهریور ۱۳۹۵، بیش از ۲۰ میلیون کاربر ایرانی در تلگرام فعالیت میکردند.[۷۵] تلگرام در اواخر ماه مارس ۲۰۱۸ اعلام کرد که نزدیک به ۲۰۰ میلیون کاربر فعال در سرتاسر جهان دارد که بیش از ۴۰ میلیون نفر از کاربران آن (یک پنجم کل کاربران) در ایران بودند.[۵۸][۶۱] بر پایه نظرسنجی انجامشده از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، تلگرام تا پیش از فیلتر شدن، محبوبترین پیامرسان بود. به گونهای که در سال ۱۳۹۶، ۶۲٫۲ درصد ایرانیان عضو آن بودهاند.[۳۱]
تلگرام در اطلاعرسانی و بسیج اجتماعی برای کارهای امدادی از جمله در زمینلرزه ۱۳۹۶ ازگله تأثیرگذار بودهاست.[۷۶]
تلگرام توسط دو برادر با نامهای پاول دورف و نیکلای دورف به بازار آمد. پاول دورف برادر کوچک نیکلای دورف است. پشتیبان مالی این پروژه، سازمان غیرانتفاعی کارآفرینی در آلمان است. تا ژانویه ۲۰۲۱، تلگرام به بیش از ۵۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه رسیدهاست.[۲۰][۲۱]
شمار کاربران
در اکتبر ۲۰۱۳ تلگرام روزانه صد هزار کاربر فعال داشت[۲۲] که در ۲۴ مارس ۲۰۱۴ این شمار به ۱۵ میلیون رسید.[۲۳]
در دسامبر ۲۰۱۴، تلگرام اعلام کرد که بیش از ۵۰ میلیون کاربر فعال دارد که روزانه بیش از یک میلیارد پیام هم رسانی میکنند.[۲۴] میزان هم رسانی پیامها در بازه زمانی پنجماهه دو برابر شد و به ۲ میلیارد پیام در روز رسید.[۲۵] در سپتامبر ۲۰۱۵، اعلام شد که تلگرام بیش از ۶۰ میلیون کاربر فعال دارد که روزانه ۱۲ میلیارد پیام با یکدیگر هم رسانی میکنند.[۲۶] در فوریه ۲۰۱۵، شُمار ثبت نام کنندگان در تلگرام به ۳۵۰ هزار کاربر در روز رسید و در مجموع روزانه بیش از ۱۵ میلیارد پیام در بستر این پیامرسان فرستاده شد.[۲۷]
در سال ۲۰۱۷، تلگرام با حدود ۱۸۰ میلیون کاربر هفتمین پیامرسان پرکاربرد شناخته شد.[۲۸] در این فهرست، تلگرام با پیامرسان فیسبوک و واتساپ در جایگاه نخست هستند.[۲۸]
در ۱۳ فوریه سال ۲۰۲۰، تلگرام کاربران فعال خود را بیش از ۴۰۰ میلیون اعلام کرد.[۲۹]
در ژانویه ۲۰۲۱ پاول دوروف بنیانگذار و مدیرعامل پیامرسان تلگرام اعلام کرد که تعداد کابران فعال این پیام رسان از مرز ۵۰۰ میلیون عبور کردهاست.[۳۰]
در ایران، برپایه نظرسنجی انجامشده از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، تلگرام تا پیش از فیلتر شدن، محبوبترین پیامرسان بود. بهگونهای که در سال ۱۳۹۶، ۶۲٫۲ درصد ایرانیان عضو آن بودهاند.[۳۱]
دفتر مرکزی
تلگرام به عنوان شرکت در انگلستان و آمریکا به ثبت رسیدهاست. اما حوزه قضایی آن مشخص نیست. تلگرام، دفتر مرکزی خود را در برلین آلمان معرفی میکند. اما آدرس دفترهای آن مشخص نیست.[۳۲]
میزان استفاده تلگرام از اوت ۲۰۱۳ تا فوریه ۲۰۱۶
بر اساس «پرسشهای متداول» در سایت رسمی تلگرام، تیم توسعه دهندگان در شهر دبی، امارات متحده عربی قرار دارند. به گفته آنان، بخاطر تغییر قوانین روسیه در زمینه آی تی، مجبور به ترک کشور شدند و کشورهای دیگر مانند برلین، لندن و سنگاپور را امتحان کرداند ولی در نهایت در دبی مستقر شداند.[۳۳]
معماری
پروتکل
پروتکل تازهساخت MTProto توسط نیکلای دورف بر مبنای رمزنگاری استاندارد رمزنگاری پیشرفته (ایئیاس) ۲۵۶ بیتی متقارن، رمزنگاری آراسای ۲۰۴۸ و پروتکل هم رسانی کلید دیفی-هلمن است.[۳۴][۳۵]
پروانه
همه نرمافزارهای رسمی تلگرام (و چند نرمافزار غیررسمی) متنباز هستند.[۳۶] هرچند، نرمافزار سمت سرور تلگرام مالکیتی است. پاول دورف گفتهاست که کد سرور، نرمافزار آزاد نیست. زیرا معماری تلگرام نیاز دارد دوباره طراحی شود تا به سرورهای مستقل اجازه دهد مانند یک اَبرِ تلگرام پیوسته کار کند.[۳۷]
امنیت
سازندگان تلگرام بر امنیت برنامه خود تأکید بسیاری دارند. در نوامبر سال ۲۰۱۴ یک جایزه سیصد هزار دلاری برای یافتن باگ بر روی تلگرام اعلام شد[۳۸] که خود نشان از اطمینان برنامه نویسان تلگرام دارد. این مسابقه در فوریه ۲۰۱۵ بدون برنده پایان یافت. در سال ۲۰۱۵ شرکت امنیتی غیرانتفاعی بنیاد مرزهای الکترونیکی رتبه ۴ از ۷ را به بخش پیامرسان و رتبه ۷ از ۷ را به بخش «چتهای محرمانه» این نرمافزار داد.[۳۹] با اینحال همواره بحثهایی در خصوص ارتباط سازنده روسی این نرمافزار با دولت روسیه مطرح میشود که چندی قبل سخنگوی دولت روسیه و همچنین پاول دوروف این شایعات را تکذیب کردند.[۴۰]
چگونگی رمزنگاری در چت محرمانه تلگرام
مدل کسبوکار
تلگرام یک اپ رایگان است و مدل کسبوکار آن بر مبنای کمکهای مالی است. نحوه درآمدزایی این اپ در صفحه پرسشهای متداول تلگرام این گونه پاسخ داده شدهاست:[۴۱][۴۲]
پاول دورف، که دیدگاه مشابهی با ما دارد، کمک مالی بزرگی به تلگرام کردهاست و ما هماکنون به اندازهٔ کافی پول داریم. اگر پول کم بیاوریم، امکانات غیرضروری پولی اضافه خواهیم کرد تا هزینهٔ زیرساختها و حقوق توسعهدهندگان را تأمین کنیم. اما درآمدزایی هیچگاه هدف تلگرام نبودهاست.
امکانات
گروه
گروهها یکی از بخشهای اصلی پیامرسان تلگرام هستند. بهطوریکه کاربران میتوانند با پیوستن به گروهها به صورت چند سویه با دیگران ارتباط برقرار کنند. گروههای نخستین، توانایی پذیرش ۲۰۰ عضو را داشتند؛ ولی تلگرام در ویرایشهای بعدی، توانایی پذیرش گروه عادی به سوپر گروه و افزایش اعضا را از ۲۰۰ به ۵۰۰ و سپس به ۵۰۰۰ نفر را در دسترس همگان قرار داد.[۲۰]
از ویرایش مارس ۲۰۱۶، مدیران گروهها میتوانند پیام سنجاق شده را در بالای گروهها قرار دهند که از آن به «اطلاعیه» نیز نام برده میشود. از دیگر موارد میتوان به انتخاب شناسه برای گروهها و ساخت گروههای عمومی اشاره کرد که توانایی جستجوی گروهها بر اساس شناسه را برای کاربران فراهم میکند.[۲۰]
کانال
کانال تلگرام، مسیر یک سویهای است که فقط مدیران آن میتوانند در آن پُستهای دلخواه را برای اعضای کانال منتشر کنند و دیگر اعضا امکان افزودن پست در آن را ندارند.[۴۳] از کانال میتوان برای پیامرسانی بهشمار نامحدودی از کاربران استفاده کرد.[۴۴] این کانالها میتوانند به صورت عمومیباشند و همه کاربران بتوانند در آن عضو شوند یا خصوصی باشند و امکان عضویت برای همه نباشد.
ربات
در ژوئن ۲۰۱۵، تلگرام اجازه ساخت ربات را به کاربران ثالث داد.[۴۵] این رباتها حسابهای کاربری هستند که از روی یک برنامه اجرا میشوند.
چتهای محرمانه
پیامها همچنان میتوانند به صورت رمزنگاری دوسویه ارسال شوند. این پیامها با سرویس پروتکل MTProto رمزگذاری میشوند.[۳۴][۳۵]
تماس صوتی
در اواخر مارس ۲۰۱۷، تلگرام تماس صوتی خود را معرفی کرد. تماسها بر مبنای شیوه رمزگذاری سرتاسر چتهای محرمانه ساخته شدهاست.[۴۶]
تماس تصویری
در آپدیتهای اخیر تلگرام، همزمان با هفت سالگی این پیام رسان، از امکان تماس تصویری مبتنی بر رمزگذاری سرتاسر رونمایی شد.[۴۷]
نمایش فوری
نمایش فوری نسخه ۲ (به انگلیسی: Instant View 2.0) راهی است برای نمایش صفحات وب بدون زمان تأخیر جهت نمایش محتوا. در حقیقت تمامی کاربران تلگرام میتوانند وبلاگها و وبسایتهای مختلف را در قالبی یکسان و قابل خواندن مشاهده نمایند. نمایش فوری از متن و هر نوع رسانه بهخوبی پشتیبانی میکند و حتی اگر وبسایت مورد نظر جهت نمایش در حالت تلفنهمراه بهینه نشده باشد، بازهم با تلفنهمراه سازگار است. علت نمایش فوق سریع این ویژگی، بسیار سبک بودن و همچنین بهینه بودن برای همه تلفنهایهمراه این است که تلگرام با انجام شخصیسازیهایی اولا وبسایت مورد نظر را کش میکند و ثانیاً کدهای آن را برای ظاهر موبایل تغییر میدهد.[۴۸][۴۹][۵۰]
تلگراف
نمونهای از صفحهٔ ابزار تلگراف
تلگراف (Telegra.ph) ابزاری برای انتشار محتوای متنی بههمراه تصویر از طریق تلگرام است. از این ویژگی میتوان برای نوشتن مقالات و هم رسانی آنها در فضای اینترنت استفاده کرد.[۵۱]
پوشههای سفارشی
در به روزرسانی اخیر تلگرام در تاریخ ماه مه ۲۰۲۰(برابر اردیبهشت ۱۳۹۹) تلگرام قابلیت «پوشههای سفارشی» را اضافه کرد که میتوان با ساختن چندین پوشه، مخاطبین خود را مدیریت کرد. در حقیقت میتوان بهعنوان مثال یک پوشه جهت همکاران خود ایجاد کرده و آن را به دلخواه «همکاران» بنامید و همکاران خود را به آن پوشه اضافه نمایید. بعد از انتخاب پوشه همکاران فقط مخاطبینی از شما که بهعنوان همکار در این پوشه اضافه کردهاید نمایش داده خواهند شد. همچنین میتوانید برای هر پوشه خود از لیست آیکونهای تلگرام استفاده کنید.
تظاهرات در اعتراض به مسدود شدن تلگرام در روسیه
انتقال تاریخچه گفتگو از برنامههای دیگر
در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱ تلگرام در به روزرسانی جدید خود امکانات نویی را ارائه کرد که همه میتوانند تاریخچه گفتگوی خود، به همراه ویدیوها و سندها را از برنامههای دیگر مانند واتساپ، لاین و کاکائوتاک به تلگرام انتقال دهند. این قابلیت هم برای گفتگوهای خصوصی و گروهی کار میکند[۵۲]
انتقادها
در ماه نوامبر ۲۰۱۵ تلگرام حساب ۷۸ کاربر شخصی و کانال را به علت همکاری با داعش مسدود و اعلام کرد که از این پس امکاناتی در اختیار کاربران قرار خواهد داد تا اینگونه کاربران مشکوک را گزارش کنند. به نظر میرسد داعش هنوز در این شبکه فعال است.[۵۳][۵۴]
سرورهای شبکه تلگرام گاهی چند بار در هفته مشکل پیدا میکنند و کاربرها در اروپا، خاورمیانه و آفریقای شمالی تا چندین ساعت پیاپی به شبکه دسترسی ندارند. این شبکه بارها قول دادهاست که این وضعیت را تغییر دهد ولی پیشرفت محسوسی در این مورد مشاهده نشدهاست.[۵۵]
کاربران بارها مشاهده کردهاند که ضمن فوروارد کردن یک پیام از راه نشان گذاری، تلگرام اشتباهاً یک یا دو پیام دیگر را نیز اضافه به گیرنده فوروارد میکند و این میتواند در رابطه با درونمایهٔ پیام برای فرستنده، عامل شرمساری شود. همچنین بارها دیده شده که حساسیت بخش صفحه لمسی در تلگرام دچار نوسان شده و با لمس یک نام (تماس)، پرونده شخص دیگری باز میشود و کاربر، ندانسته، پیامی ارسال میکند که این نیز میتواند مشکلهایی را برای فرستنده به بار بیاورد.[۵۶][۵۷]
فیلترینگ
روسیه
نوشتار اصلی: مسدودسازی تلگرام در روسیه
کاربران روس، نزدیک به هفت درصد از کل کاربران تلگرام را تشکیل میدهند.[۵۸] به گفته سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) عاملان حمله ۲۰۱۷ متروی سن پترزبورگ از تلگرام برای ارتباط استفاده کرده بودند.[۵۹] در اکتبر سال ۲۰۱۷ پیامرسان تلگرام به دلیل خودداری از ارائه کلیدهای رمزنگاری پیامهای کاربران به سرویس امنیت فدرال روسیه ۸۰۰ هزار روبل روسیه برابر ۱۸ هزار دلار آمریکا جریمه شد.[۳۲] در مارس ۲۰۱۸ سازمان تنظیم ارتباطات روسیه برای دومین بار به مدیران تلگرام دو هفته وقت داد تا دادههای کاربران و کدهای رمزنگاری را به سازمان اطلاعات و امنیت روسیه تسلیم کنند؛ ولی با خودداری مدیران تلگرام از این کار، در روز جمعه ۱۳ آوریل ۲۰۱۸ دادگاهی در مسکو حکم ممنوعیت سرویس پیامرسان تلگرام در روسیه را صادر کرد.[۶۰][۶۱] پاول دوروف به این دادگاه، وکیل نفرستاده بود.[۶۱] وی همچنین گفته بود: «حتی اگر این به قیمت توقف فعالیت آن تمام شود، تلگرام، حریم خصوصی کاربران خود را حفظ خواهد کرد».[۵۸] در تاریخ ۱۶ آوریل ۲۰۱۸ سازمان تنظیم ارتباطات روسیه، آغاز فیلترینگ دسترسی به پیامرسان تلگرام را در این کشور اعلام کرد.[۶۲] در مه ۲۰۱۸ مقامهای روسیه از شرکت اپل خواستند خدمات ارسال «اطلاع فوری» تلگرام را در روسیه متوقف کرده و اپلیکیشن آن از اپ استورهای روسیه حذف شود. این مقامها گفتند که در حال گفتگو با گوگل هستند تا دسترسی به این پیامرسان با سیستم عامل اندروید ناممکن شود.[۵۹]
بهطور کامل بسته شده
برخی دسترسیها (از جمله تماس صوتی) بسته شده یا نرمافزار بهطور موقت بسته شده
برای رویارویی با حکم دادگاه، پاول دوروف، جنبشی به نام «مقاومت دیجیتال» را پایهگذاری کرد و هدف آن را «جنبشی نامتمرکز برای دفاع از آزادی و پیشرفت دیجیتال در جهان» خواند. گفته میشد ممنوعیت دسترسی به تلگرام تأثیر چشمگیری بر فعالیت کاربران روس نگذاشتهاست. چون کاربران روس این پیامرسان از ویپیان و فیلترشکن استفاده میکنند.[۵۸] اما نهایتاً تلگرام با دولت روسیه اینطور مصالحه کرد که از قوانین حفاظت از دادههای این کشور تبعیت کند، اما دادههای شهروندان روس را در روسیه ذخیره نکند.[۶۳]
در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۰ سازمان فدرال نظارت بر ارتباطات، فناوری اطلاعات و رسانههای جمعی روسیه، با موافقت دادستان کل این کشور محدودیتهای دسترسی کاربران روسی به پیامرسان تلگرام را لغو کرد.[۶۴] دستگاه قضایی روسیه اعلام کرد، با استناد به «اعلام آمادگی پاول دوروف» بنیانگذار تلگرام برای مقابله با تروریسم و افراطگرایی، الزامات محدودکنندهٔ دسترسی به پیامرسان تلگرام را برطرف میکند.[۶۵]
ایران
نوشتار اصلی: تلگرام در ایران § فیلترینگ
نظام جمهوری اسلامی ایران بارها بحث فیلترینگ تلگرام را مورد بررسی قرار داد و همواره محدودیتهایی را برای دسترسی کاربران به آن اعمال کردهاست. بهگونهای که دسترسی کاربران به این پیامرسان همواره با اختلالات جدی روبرو میشدهاست.[۶۶][۶۷][۶۸]
این پیام رسان نقش پررنگی در کاهش رأی جناح اصولگرایان جمهوری اسلامی ایران در چند انتخابات از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ مانند انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و مجلس شورای اسلامی و حذف چهرههای شاخص مجلس خبرگان رهبری داشتهاست.[۶۹]
پس از تظاهرات ۱۳۹۶ ایران، علاء الدین بروجردی طی اظهاراتی از فیلترشدن تلگرام تا پایان فروردین ۱۳۹۷ خبر داد.[۷۰] کانال تلگرام رهبر ایران و معاون اول رئیسجمهوری نیز در روز ۲۹ فروردین ۱۳۹۷ پایان فعالیت خود در این پیامرسان را اعلام و از جایگزینی این کانالها با کانالهایی در پیام رسانهای داخلی ایران خبر دادند.[۷۱]
در دهم اردیبهشت ۱۳۹۷ تلگرام در ایران به دستور قضایی فیلتر شد.[۷۲] دستور قضایی دربارهٔ مسدودسازی پیام رسان تلگرام از سوی بازپرس شعبه دوم دادسرای فرهنگ و رسانه تهران صادر شد. بر پایه این دستور «کلیه ارائه دهندگان خدمات دسترسی به اینترنت کشور خصوصاً شرکت ارتباطات زیرساخت و اپراتورهای تلفن و دارندگان پروانه ارائه خدمات ارتباطات ثابت مکلف اند از تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ نسبت به اعمال مسدودسازی کامل وب سایت و اپلیکیشن شبکه اجتماعی تلگرام اقدام نمایند.»
در متن حکم مسدودسازی تلگرام آمدهاست که «اِعمال مسدودسازی باید بهگونهای باشد که محتوای پیامرسان یادشده با هیچ نرمافزاری در کشور قابل دسترس نباشد، تخلف از اجرای این دستور موجب تعقیب کیفری خواهد بود.»[۷۳]
تلگرام در ایران
نوشتار اصلی: تلگرام در ایران
قبل از فیلترینگ، بیش از ۸۰ درصد از کاربران ایرانی از تلگرام استفاده میکردند.[۷۴] تا شهریور ۱۳۹۵، بیش از ۲۰ میلیون کاربر ایرانی در تلگرام فعالیت میکردند.[۷۵] تلگرام در اواخر ماه مارس ۲۰۱۸ اعلام کرد که نزدیک به ۲۰۰ میلیون کاربر فعال در سرتاسر جهان دارد که بیش از ۴۰ میلیون نفر از کاربران آن (یک پنجم کل کاربران) در ایران بودند.[۵۸][۶۱] بر پایه نظرسنجی انجامشده از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، تلگرام تا پیش از فیلتر شدن، محبوبترین پیامرسان بود. به گونهای که در سال ۱۳۹۶، ۶۲٫۲ درصد ایرانیان عضو آن بودهاند.[۳۱]
تلگرام در اطلاعرسانی و بسیج اجتماعی برای کارهای امدادی از جمله در زمینلرزه ۱۳۹۶ ازگله تأثیرگذار بودهاست.[۷۶]
آیا می توان شماره خود را در تلگرام پنهان کرد؟
هنگام ثبت نام در تلگرام، باید به برنامه اجازه برقراری و دریافت تماس با شماره خود را بدهید و شماره تلفن خود را وارد کنید. متأسفانه، اگر بخواهید با شماره اصلی خود در تلگرام ثبت نام کنید، باید این اطلاعات را در اختیار این پیام رسان قرار دهید.
البته تلگرام از شماره برای برقراری ارتباط با شما استفاده نمی کند و این شماره را با سایر کاربران به اشتراک نمی گذارد. نام کاربری شما رمز شناسایی شما در سرویس می شود.
آموزش پنهان کردن شماره در تلگرام